Jak założenia Unijnej strategii na rzecz różnorodności biologicznej wpisują się w globalną i europejską walkę z kryzysem dzikiej przyrody? Co stanie się, jeżeli oddamy dzikiej przyrodzie 10%, aby mogła się rządzić swoimi prawami? Jak to zrobić w Polsce i dlaczego w ogóle warto? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć podczas konferencji Koalicji 10%!
Kiedy: 23.01.2023
Gdzie: Centrum Konferencyjnym ADN, w budynku GH, przy ul. Grzybowskiej 56 w Warszawie / online
Zapisy: formularz pod tekstem
Proces, który naukowo nazywa się „utratą różnorodności biologicznej”, dzieje się codziennie, tuż obok nas i przez nas.
To nie tylko wycinanie Puszczy Amazońskiej, intensywna eksploatacja Puszczy Białowieskiej – to tysiące codziennych działań i zachowań, zwykle podejmowanych w imię źle pojętego postępu. Powszechnie znany i udokumentowany aspekt tego procesu to „wymieranie gatunków”. To jednak nie wszystko. Poważniejszym aspektem procesu jest fakt, że gatunki dawniej pospolite, stają się rzadkie. W konsekwencji funkcjonowanie ekosystemów się zmienia. Próbujemy przeciwstawiać się tym procesom i chronić przyrodę. Zbudowaliśmy system ocen oddziaływania na środowisko. Mamy przepisy chroniące rzadkie gatunki. Integrujemy ochronę przyrody z gospodarką leśną, rolną, wodną i łowiectwem. Pozyskujemy miliony euro i realizujemy przedsięwzięcia nakierowane na ochronę niektórych komponentów przyrody. Ustanowiliśmy cele – mieliśmy zatrzymać utratę różnorodności biologicznej do 2010 r., a następnie zatrzymać jej utratę i odtworzyć ją tak dalece jak to wykonalne do 2020 r. Tylko dlaczego to wszystko nie przynosi efektów?
Przeprowadzona w latach 2013-2018 okresowa ocena stanu wybranych gatunków i siedlisk przyrodniczych we wszystkich krajach UE pokazuje, że nasze wysiłki w Polsce w zasadzie nie odwróciły żadnego z negatywnych trendów. W niżowej części Polski, spośród 70 występujących tam typów szczególnie cennych ekosystemów, zaledwie 8 jest we właściwym stanie. Nawet duże nakłady poniesione na niektóre ekosystemy nie zmieniły ich generalnie negatywnego stanu i trendu w skali kraju. Ponad połowa gatunków, które jesteśmy zobowiązani chronić jako składnik dziedzictwa przyrodniczego całej Unii Europejskiej, wykazuje w Polsce spadkowy trend liczebności.
W maju 2020 r. na stole znalazła się propozycja Komisji Europejskiej – Unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej „Przywrócić przyrodę do naszego życia”. To plan ochrony i odtwarzania przyrody w Unii Europejskiej – część tzw. „Zielonego Ładu”. W październiku 2020 r. została ona przyjęta przez państwa członkowskie. Strategia budzi wyjątkowe emocje i dyskusje. To dokument, który dostrzega, że kontynuacja działań jak do tej pory, nie wystarczy. Formułuje wizję istotnej zmiany naszego podejścia do przyrody. Zmiany kosztownej, bo wymagającej oddania przyrodzie części przestrzeni, zasobów, zysków, a także użycia znacznych zasobów na jej odtwarzanie. Jedni upatrują w niej punktu zwrotnego. Inni widzą szaleństwo, które zahamuje rozwój gospodarczy i zaburzy całe gałęzie gospodarki.
Strategia zakłada objęcie prawną ochroną co najmniej 30% powierzchni lądowej UE i co najmniej 30% obszaru morskiego UE. To nie byłoby nowością, bo obszary chronione na taką skalę próbujemy tworzyć od dawna. Strategia zakłada też, że 1/3 tej powierzchni miałaby zostać faktycznie i zupełnie oddana przyrodzie, a nie rozmaitym formom gospodarki – tj. objęta tzw. „ochroną ścisłą”. Pojęcie „ochrona ścisła” w rozumieniu europejskim ma jednak nieco inne znaczenie niż przywykliśmy w Polsce. W dużym stopniu oznacza zostawienie przyrody samej sobie, tak by mogła się rozwijać na drodze naturalnych procesów. W części dopuszcza jednak czynne działania ochronne, ale tylko ukierunkowane na rzecz przyrody, w zakresie niezbędnym do odtworzenia lub zachowania cennych siedlisk i gatunków.
Cel „objęcia ochroną ścisłą ⅓ obszarów chronionych” nie oznacza automatycznie 10% terytorium każdego państwa. Wskaźnik miałby być osiągnięty w większych regionach geograficzno-przyrodniczych Europy, a poszczególne państwa miałyby się do tego przyczynić „stosownie do swoich warunków przyrodniczych”. Zmiana musiałaby być jednak duża. Komisja Europejska szacuje, że obecnie ochronie ścisłej w rozumieniu Strategii podlega zaledwie 3% obszaru lądowego i 1% obszaru morskiego UE. W Polsce kryteria „ochrony ścisłej” w rozumieniu Strategii spełnia nie więcej niż 2% terytorium kraju. Osiągnięcie celu Strategii oznacza, że musielibyśmy nie tylko zatrzymać trend zabierania przyrodzie przestrzeni na ludzkie cele, ale znacząco go odwrócić.
Jak założenia Strategii wpisują się w globalną i europejską walkę z kryzysem dzikiej przyrody? Co stanie się, jeżeli oddamy dzikiej przyrodzie 10%, aby mogła się rządzić swoimi prawami? Jak to zrobić w Polsce – i dlaczego warto? Jako Koalicja 10% aktywnie poszukujemy odpowiedzi na te pytania. Wiemy, że stoimy w obliczu ważnej zmiany, której konsekwencje staną się widoczne i zrozumiałe dopiero za jakiś czas. Zamiast biernego oczekiwania zapraszamy Państwa do aktywnego uczestniczenia w świadomym i strategicznym tworzeniu wizji przyszłości już dziś. W jaki sposób? Dzięki uczestnictwu w konferencji Razem dla dzikiej przyrody, którą 23 stycznia organizujemy w Warszawie w gronie ekspertek i ekspertów z takich dziedzin jak ochrona przyrody, edukacja, prawo, medycyna, które łączą dążenie do tego, żeby przyroda w Polsce była jak najlepiej zaopiekowana. W trakcie konferencji – oprócz dyskusji panelowych – swoje wystąpienia zaprezentują też między innymi: przedstawicielka Komisji Europejskiej Luisa Samarelli i Prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego Edwin Bendyk.
Zapraszamy, zapiszcie się już dziś!
9:30 – 10:00 – Rejestracja
10:00 – 10:05 – Rozpoczęcie konferencji
10:05 – 10:15 – Wystąpienie Przedstawicielki Komisji Europejskiej – Luisa Samarelli, Komisja Europejska
10:15 – 10:25 – Czy przyroda jest zbyt ważna, by zostawić ją tylko w rękach przyrodników? – Edwin Bendyk, Fundacja im. Stefana Batorego, Tygodnik Polityka
10:25 – 10:45 – Kryzys przyrody i usług ekosystemowych w Europie i na świecie – Ewa Chodkiewicz, WWF Polska
10:45 – 11:05 – Globalne inicjatywy wobec kryzysu różnorodności biologicznej – dr Jarosław Krogulec, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
11:05 – 11:15 – pytania do prezentacji
11:15 – 12:00 – Po co (nam) przyroda? Dyskusja panelowa 30’, dyskusja otwarta 15’, moderacja: Justyna Choroś, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, paneliści: Edwin Bendyk, Fundacja im. Stefana Batorego, Tygodnik Polityka, dr Łukasz Kozub, Centrum Ochrony Mokradeł, prof. Krzysztof Niedziałkowski, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, dr n. med. Katarzyna Simonienko, Centrum Terapii Lasem
12:00 – 12:40 – Przerwa, Lunch
12:40 – 13:10 – Ochrona przyrody w Europejskim Zielonym Ładzie – Frank Vassen, Komisja Europejska
13:10 – 13:40 – Ochrona „eurościsła” w szczegółach – Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników
13:40 – 14:00 – dyskusja
14:00 – 14:45 – Obszary chronione w Polsce – jak to zrobić? Dyskusja panelowa 30’, dyskusja otwarta 15’ – moderacja: Marta Klimkiewicz, ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, paneliści: dr hab. Wiktor Kotowski, Centrum Ochrony Mokradeł, Jan Kucharzyk, Centrum Ochrony Mokradeł, Augustyn Mikos, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Agata Szafraniuk, ClientEarth Prawnicy dla Ziemi
14:45 – 14:50 – Podsumowanie i zakończenie