23 stycznia w Warszawie odbyła się Konferencja Koalicji 10 % Razem Dla Dzikiej Przyrody. Zorganizowane przez nas wydarzenie przyciągnęło bardzo liczną grupę osób szczerze zainteresowanych losem polskiej przyrody. Nasi Goście mieli okazję wysłuchać interesujących prelekcji, paneli dyskusyjnych, a także sami wyrazić swoje obawy o przyszłość środowiska naturalnego i jego ochronę. Zapraszamy do przeczytania naszego podsumowania.
Unijna Strategia na rzecz Bioróżnorodności 2030 to historyczna szansa na powstrzymanie kryzysu dzikiej przyrody na naszym kontynencie. Do końca lutego 2023 r. Polska powinna złożyć do Komisji Europejskiej deklarację, jak zamierza włączyć się w realizację założeń Strategii dotyczących rozwoju europejskiej sieci obszarów chronionych. Dlatego na wczorajszej konferencji “Razem dla dzikiej przyrody” 11 organizacji pozarządowych zrzeszonych w Koalicji 10% zaapelowało o ambitny udział Polski w realizacji założeń Strategii.
Unijna Strategii na rzecz Bioróżnorodności 2030 to przełomowy plan ochrony i odtwarzania przyrody w Unii Europejskiej. Strategia wyznacza Unii i Państwom Członkowskim konkretne cele, w tym utworzenie spójnej sieci obszarów chronionych na co najmniej 30% powierzchni lądowej i co najmniej 30% obszaru morskiego UE. ⅓ tych obszarów, czyli 10% powierzchni Unii, powinna być objęta ochroną ścisłą. Strategia zakłada też efektywne zarządzanie i monitorowanie obszarów chronionych oraz odtwarzanie zdegradowanych ekosystemów, w tym tych, które gromadzą duże ilości węgla i mogą nas wesprzeć w walce ze zmianami klimatu.
Organizacje oceniają, że te ambitne założenia są adekwatne do palących potrzeb, związanych z postępującą degradacją dzikiej przyrody w Europie i na świecie. Jarosław Krogulec z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków podkreśla: “Zatrzymanie wymierania gatunków i wyjście z kryzysu bioróżnorodności jest kluczowe dla przyszłości gatunku ludzkiego na Ziemi. Naukowcy z zakresu nauk biologicznych i ekonomicznych zgadzają się, że podstawową rolę odgrywa tu ochrona najcenniejszych obszarów naszego globu. Na szczęście zaczynamy poważnie podchodzić do tego wyzwania – powstałe w ostatnich latach inicjatywy doprowadziły do porozumienia Kunming-Montreal, w którym 196 państw zadeklarowało objęcie skuteczną ochroną 30% obszarów lądowych i morskich do 2030 r. Unijna Strategia na rzecz Bioróżnorodności pomoże zrealizować ten postulat”.
Według Światowej Bazy Danych o Obszarach Chronionych obszary chronione pokrywają obecnie 26% obszaru lądowego Unii Europejskiej i 12% jej mórz. W Polsce jest to odpowiednio: 39,6% lądu i 21,8% morza. Jednak nie wszystkie z tych obszarów spełniają kryteria “chronionych obszarów przyrodniczych” w rozumieniu Strategii (odpadną np. obszary chronionego krajobrazu, bo różnorodność biologiczna nie jest w nich celem ochrony). Obliczenia Koalicji 10% dla Polski sugerują, że “obszary chronione” w rozumieniu Strategii zajmują obecnie 23,5% powierzchni lądowej Polski i 18,55 morskich wód zewnętrznych, natomiast ochroną ścisłą w rozumieniu Strategii objęte jest jedynie około 1,5% powierzchni lądowej naszego kraju.
Hasłem unijnej strategii jest “przywrócenie przyrody do naszego życia”. Paweł Pawlaczyk z Klubu Przyrodników komentuje: “Jeżeli faktycznie chcemy “przywrócić przyrodę do naszego życia”, musimy zrobić jej trochę miejsca, bo dziś największy problem ochrony przyrody to prawie totalne zawłaszczenie przestrzeni przez ludzi. To miejsce to właśnie obszary chronione, zwłaszcza te, które są z definicji oddane przyrodzie w całości, a ludzie są w nich gośćmi, nie użytkownikami – czyli obszary określane w strategii UE jako chronione ściśle.”
Ochrona ścisła w rozumieniu Strategii jest pojęciem szerszym niż ochrona ścisła w rozumieniu polskiego prawa. Obejmuje obszary chronione biernie, gdzie nie ingeruje się w przyrodę, ale dopuszcza także obszary na których wykonuje się działania ochronne służące ściśle przyrodzie; nie wyklucza np. zwalczania gatunków obcych, działań dla ochrony terenu przed szerszymi zagrożeniami, ani udostępnienia terenu do turystyki.
Marta Klimkiewicz z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi wskazuje: “W Polsce model ochrony ścisłej w rozumieniu Unijnej Strategii na rzecz Bioróżnorodności 2030 realizują parki narodowe i rezerwaty przyrody. W tej chwili parków mamy 23, a rezerwatów nieco ponad półtora tysiąca. Szacujemy, że aby chronić polską przyrodę adekwatnie do potrzeb, tych obiektów powinno być około dwukrotnie więcej.”
Paweł Pawlaczyk z Klubu Przyrodników dodaje: “Obszarami ochrony ścisłej w rozumieniu Strategii mogą być objęte także inne obszary, np. ekosystemy referencyjne w lasach, użytki ekologiczne, niektóre fragmenty obszarów Natura 2000, tereny bagienne, naturalne rzeki, renaturyzowane i oddawane przyrodzie mokradła – musielibyśmy tylko zadbać o ich odpowiedni status prawny. Unijna Strategia na rzecz Różnorodności Biologicznej 2030 i jej cele, w tym objęcie 10% Unii ochroną ścisłą, to dobry plan. Wierzę że Polska wniesie do jej realizacji odpowiedni wkład.”
W bieżącym roku prace nad wdrożeniem celu Strategii dotyczącego ochrony ścisłej nabiorą tempa. Każde państwo członkowskie UE do końca lutego 2023 r. przedłoży Komisji Europejskiej wykaz obszarów lub ich części ściśle chronionych, a także zamiary co do rozwoju sieci takich obszarów. Te propozycje będą przedmiotem dyskusji z udziałem przedstawicieli państw członkowskich, ekspertów oraz organizacji pozarządowych.
Następnie państwa członkowskie mogą zostać poproszone o zrewidowanie swoich zobowiązań, tak aby wszyscy przyczyniali się w proporcjonalny sposób do osiągnięcia celów Strategii. W 2024 r. Komisja Europejska oceni, czy UE jest na dobrej drodze do osiągnięcia swoich celów na rok 2030, czy też potrzebne będą bardziej zdecydowane środki obejmujące również nowe unijne prawo.
***
Koalicja 10% to partnerstwo 11 organizacji społecznych: Centrum Ochrony Mokradeł, ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Fundacja Dzika Polska, Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze, Fundacja WWF Polska, Greenmind, Lasy i Obywatele, Klub Przyrodników, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody “Salamandra” i Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
Więcej: https://koalicja10.pl/
